Saturday, October 20, 2012



PENGARAP ASAL IBAN
(Tipan Kedua)

Sengalang Burung
          Sengalang Burung tu Petara ti pemadu dipebasa sereta pemadu tinggi dalam pengarap Iban. Iya Petara ti ngibun sereta nulung Iban lebuh sida ngayau. Iya enda tau alah maya beperang lalu ngena jaku ajih aja tau nyaup kitai ngalah ka munsuh.
          Nitih ka siti cherita, mula iya kelia, gawai Iban enda mayuh macham kelebih ari makai enggau ngirup, taja pan sida baru pulai ngayau bulih pala. Hari siti kelia, siku tuai mai bala orang begawai maya bulan kembung. Iya lalu manggil orang ngabang. Lebuh maya nya datai, Sengalang Burung lalu ngajih ka langit petang taja pan maya nya bulan kembung. Pengabang bukai lalu enda ulih datai.  Ngena peluang nya, Sengalang enggau bala iya ari langit lalu datai. Orang ti begawai nyau tekenyit meda bala iya enggai niki rumah sida. Sida semina deka niki udah tuai gawai setuju nyedia ka jani ngena ngenselan penatai sida, Sida pengabang dipeda orang lembau amai makai enggau ngirup. Udah nya tuai gawai enggau bini iya lalu luput.Bala manang ti bisi enggau ngabang nyau nuji ngubat seduai iya tang enda ulih. Udah nya orang bukai mega luput. Nyau kelama nya baru bala sida dipuchau Sengalang Burung lalu suman. Dia Sengalang Burung lalu ngajar sida iya madah ka sida enggai ditinggang penusah maya begawai, sida mesti ngenselan bala pengabang enggu darah jani tauka darah manuk; piring mesti udah disedia; lebuh sida ka tanju, keresa mesti chukup; gendang pepat mesti ditabuh; lebuh sida meda iya lebuh iya ngambi gambal burung lang, sida mesti ngetu nempap gendang pepat lalu pulai ka ruai. Udah nya baru gawai tau dikumbai embih. Udah meri jaku ajar, Sengalang burung enggau bala menantu iya lalu mali diri nyadi burung lalu terebai pulai. Iya empu mali diri nyadi lang.       Nama Sengalang Burung Endu Sudan Berinjan Bungkong Endu Diu Tiung Menyelung. Nama iya udah ditukar laban lebuh agi biak iya bisi sakit lalu dipemanang. Nama iya lalu ditukar awak ka antu ti medih iya enda ngelala iya agi lalu enda ulih ngachau agi. Nama dulu iya Indai Kechendai Bepantak Jirak Dara Sentaba Balun Kupak.
          Tusun anak Sengalang Burung baka tu:
1.     Endu Dara Tinchin Temaga Endu Mangkuk Cherebuk China. Iya bini Ketupong.
2.     Endu Langgu Ketunsung (bunga raya) Ngembai Dayang Kumang Bunga Entekai. Iya bini Beragai.
3.     Endu Kechapah Dulang Midung Endu Kumang Bunga Ketunsung. Iya bini Bejampung.
4.     Endu Bentuk Tinchin Pengabas Endu Letan Pulas Mas. Iya bini Pangkas (Kutuk).
5.     Endu Kechapang Dulang Mas Iyak Ketupang Bunga Libas. Iya bini Embuas.
6.     Endu Mua Puchung Pengabas Pinggai Besai Nadai Meretas. Iya bini Papau (Kelabu).
7.     Endu Dara Chempaka Tempurung Alang Endu Langit Dayang Kumang. Mula-mula iya jadi mali enggau Seragunting, anak menyadi iya ti tuai. Udah nya iya nyadi bini Kunding Burung Malam.

Siu Enggau Seragunting
          Hari siti  Siu mai bala orang bujang di menua iya nyumpit Sidea iya lalu bejalai kediri-kediri. Siu nadai tepeda ka burung siku. Nyau lemai, iya pan datai di pun kara siti. Dia iya meda burung nadai ti ngemayuh nya. Semua macham burung bisi dia. Iya nyumpit menyumpit. Burung nyau betekarak labuh disumpit iya. Lebuh iya pulai, iya lalu tesat. Enda lama iya ninga orang bekechawang. Dia iya nemu enda jauh ari nya bisi rumah panjai. Iya lalu mandi sungai ti enda jauh ari rumah panjai nya. Udah mandi, iya  nyelalai ka sumpit enggau burung ti ulih iya dalam babas dia lalu niki.  Rumah ti ditiki iya nya sunyi. Orang di ruai nadai siku. Datai di tengah-tengah rumah dia iya bisi meda api. Ari dalam bilik iya ninga orang indu ngangau ka nama iya. Udah nya siku indu ti pemadu bajik pansut mai kandi lalu nanya sekalika iya udah makai.
Siu diau enggau indu nya dia kira dua tiga hari. Lebuh iya pulai, Siu madah ka diri deka mai indu nya. Iya pan deka tang iya ngasuh Siu besemaya enda madah ka orang pasal rumah panjai iya nya lalu mega besemaya enda agi munuh burung tauka megai burung. Iya mega madah ka nama diri  Endu Dara Tinchin Temaga Endu Sudan Gelinggam Tinchin Mas. Iya madah ka diri anak Sengalang Burung. Iya mega nerang ka orang nadai bisi di rumah laban semua sida ti lelaki nyau nurun ngayau ngiga pala munsuh dikena nebus ulit laban mayuh amai sida serumah baru udah mati.
Nyau kelama Siu udah begulai enggau bini iya, seduai pan beranak ka anak ti diberi seduai iya nama Seragunting tauka Surong Gunting.
Dalam sekeda cherita, orang ti jadi enggau anak Sengalang Burung tu dikumbai Menggin.
Hari siti lebuh Endu Sudan nyau nyauk ai udah iya ninduk ka Seragunting, Siu dibai orang meda burung ti ulih sumpit orang. Iya pan lalu negu burung dia. Tekala nya Seragunting laly nyerarat-kakat nyabak. Iya enda alah kelimpau ka Siu tang serarih nunjuk tunga  ka sungai ti alai indai iya nyauk ai. Nyau kelama Siu lalu nyandik anak iya, mai iya nuju sungai nya. Tang Dara Tinchin Temaga nadai dipeda agi lalu nadai temu. Seragunting nyabak engai bebadu, enggai leleju. Nya ngasuh Siu lalu nitih ka bini iya datai ka hari malam. Malam nya seduai iya tinduk di kampong jerung. Pagi siti dipeda bisi bekal ditinggal ka Dara Tinchin Temaga ka seduai iya. Iya mega bisi ninggal ka ai tusu ka Seragunting, diengkah iya dalam daun kayu. Udah makai, Seragunting nyau nyabak baru lalu nunjuk ka tunga alai seduai patut nampung pejalai. Malam seduai bemalam di bandir kayu. Bakanya berari meh pejalai seduai iya. Tiap pagi endsng bisi berari bekal seduai iya enggau ai tusu ka Seragunting. Nyau kelama seduai iya pan datai di tebing tasik. Dia seduai iya lalu diulu ka Empelawa Jawa nengah pasir ti enda tentu dalam. Udah nya seduai iya lalu mansa menua Tansang Kenyalang. Maya hari nyau lemai, seduai pan datai di pemandi  sida Endu Dara Tinchin Temaga lalu tepeda ka iya tengan mandi. Iya mada ka jalai ari pemandi ngagai rumah panjai penuh laban tukak tang enti seduai iya nitih ka penginggap lalat, seduai enda mati laban tukak dia. Iya mega madah ka seduai iya enda tau duduk di ruai orang bukai tang mesti duduk di ruai apai iya; enti makai mesti makai ari pinggai ti endur lalat terubah nepan; enti tinduk, mesti tinduk di kibung ti bisi ditepan sempepat. Udah nya Dara Tinchin lalu pulai ka rumah panjai apai iya Sengalang Burung. Seduai seduai anak iya pan nitih lalu ngasi ka semua jaku ajar Dara Tinchin Temaga.
Orang bukai di rumah nya endsng enggai enggau ngambu Siu seduai Seragunting   kaban datai ka Seragunting tau bejalai enggau bejaku. Sehari udah iya nemu bejaku, Seragunting lalu duduk ngimbai aki iya. Sengalang Burung lalu nanya nama kebuah iya bangat berani ngusung  nyendi aki iya baka nya.Seragunting madah ka diri berani laban Sengalang Burung aki iya. Sengalang Burung endsng enggai ngaku Seragunting nya uchu iya tang Seragunting majak madah ka diri uchu Sengalang Burung.
“Enti dek amai uchu aku,” ku Sengalang Burung, “uji lungga  ti aku slit di tiang nya bai ngasu,” ku Sengalang Burung.
“Ni ukui aku deh?” ku Tanya Seragunting.
“Nya, ukui kurap enggau ukui kaka nya bai dek,” ku (deka disambung)

2 comments: